Böyrəküstü vəzi xəstəlikləri müalicəsi

Böyrəküstü vəzi xəstəlikləri müalicəsi

• 24 baxış sayı
• 04 Fevral 2025

Böyrəküstü Vəzi Xəstəlikləri: Nədir, Əlamətləri və Müalicəsi

Böyrəküstü vəzilər (adrenal vəzilər), böyrəklərin üstündə yerləşən kiçik, amma çox mühüm funksiyaları olan vəzilərdəndir. Bu vəzilər, bir sıra vacib hormonlar istehsal edir, o cümlədən adrenalinin, noradrenalinin, kortizol və aldosteron kimi hormonlar. Bu hormonlar bədənin müxtəlif funksiyalarını tənzimləyir, məsələn, stresslə mübarizə, qan təzyiqi və maddələr mübadiləsi kimi proseslərə təsir edir. Böyrəküstü vəzi xəstəlikləri bu hormonların balanssızlığına səbəb olan vəziyyətlərdir və müalicə olunmadığı təqdirdə ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Bu yazıda böyrəküstü vəzi xəstəliklərinin növlərini, əlamətlərini və müalicə yollarını ətraflı şəkildə izah edəcəyik.

Böyrəküstü Vəzi Xəstəlikləri Nədir?

Böyrəküstü vəzi xəstəlikləri, bu vəzinin düzgün fəaliyyət göstərməməsi və ya artıq və ya az hormon istehsalı nəticəsində yaranan xəstəliklərdir. Böyrəküstü vəzilərin fəaliyyət pozğunluğu müxtəlif xəstəliklərə səbəb ola bilər. Ən çox görülən böyrəküstü vəzi xəstəlikləri bunlardır:

1. Addison Xəstəliyi: Addison xəstəliyi, böyrəküstü vəzinin kifayət qədər kortizol və ya aldosteron istehsal etməməsi nəticəsində yaranan bir xəstəlikdir. Bu vəziyyət orqanizmin stressə qarşı mübarizə aparmasını çətinləşdirir.

2. Cushing Sindromu: Cushing sindromu, bədənin həddindən artıq kortizol istehsal etməsi nəticəsində yaranan bir vəziyyətdir. Bu xəstəlik böyrəküstü vəzilərin, hipofizin və ya digər vəzilərin pozğunluqları nəticəsində baş verə bilər.

3. Feokromositoma: Feokromositoma, böyrəküstü vəzi medullasında (böyrəküstü vəzinin daxili hissəsi) şiş yaranması nəticəsində aşırı miqdarda adrenalinin və noradrenalinin istehsalına səbəb olur. Bu, qan təzyiqinin yüksəlməsinə və digər ürək-damar problemlərinə yol açır.

4. Aldosteronizm: Aldosteronizm, böyrəküstü vəzilərin çox miqdarda aldosteron istehsal etməsi nəticəsində yaranır. Aldosteron hormonu, bədənin su və duz balansını tənzimləyir. Onun artıq istehsalı qan təzyiqinin yüksəlməsinə səbəb olur.

5. Böyrəküstü Vəzi Şişləri: Böyrəküstü vəzilərində şişlər də müxtəlif hormonal balanssızlıqlara və ya ümumi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Bu şişlər, bəzən xərçəngli ola bilər, amma çox vaxt benign (xeyirli) olur.

Böyrəküstü Vəzi Xəstəliklərinin Əlamətləri

Böyrəküstü vəzi xəstəliklərinin əlamətləri genişdir və xəstəliyin növünə görə dəyişə bilər. Lakin bir çox ümumi əlamətlər mövcuddur ki, bunlar hər bir vəziyyətdə görülə bilər:

• Yorğunluq və Zəiflik: Böyrəküstü vəzi xəstəliklərinin ən ümumi əlamətlərindən biri davamlı yorğunluq və zəiflik hissidir.
• Yüksək və ya Aşağı Qan Təzyiqi: Kortizol və aldosteron kimi hormonların balanssızlığı qan təzyiqinin yüksəlməsinə (Cushing sindromu) və ya aşağı düşməsinə (Addison xəstəliyi) səbəb ola bilər.
• Çəki Artımı və ya İtirmə: Cushing sindromunda çəki artımı (xüsusilə üz və bel hissəsində), Addison xəstəliyində isə çəki itkisi müşahidə oluna bilər.
• Dəri Dəyişiklikləri: Cushing sindromunda dəridə nazikləşmə və asan qırılmalar meydana gəlir. Addison xəstəliyində isə dəridə tündləşmə baş verə bilər.
• Depressiya və Psixoloji Dəyişikliklər: Böyrəküstü vəzi xəstəlikləri, xüsusən kortizol balanssızlığı, depressiya və digər psixoloji problemlərə yol aça bilər.
• Əlavə Hirs və Təzyiq: Feokromositoma xəstəliyində aşırı adrenalinin istehsalı nəticəsində ani təzyiq artışı, başgicəllənmə və hirsli davranışlar baş verə bilər.
• Saç Dökülməsi və İştah Azalması: Hormon dəyişiklikləri bədənin ümumi vəziyyətinə təsir edərək saç dökülməsinə və iştahın azalmasına səbəb ola bilər.

Böyrəküstü Vəzi Xəstəliklərinin Müalicəsi

Böyrəküstü vəzi xəstəliklərinin müalicəsi, xəstəliyin növünə və səbəblərinə görə dəyişir. Müalicə üsulları ümumiyyətlə aşağıdakılardır:

1. Hormon Əvəzləyici Müalicə: Addison xəstəliyi kimi xəstəliklərdə bədənin lazımi hormonları istehsal etməməsi səbəbindən, xəstələrə kortizol və aldosteron kimi hormonlar verilir.

2. Cərrahi Müdaxilə: Feokromositoma və ya böyrəküstü vəzi şişləri kimi vəziyyətlərdə, şişlərin çıxarılması üçün cərrahiyyə müdaxiləsi lazım ola bilər.

3. Dərmanlarla Hormon Tənzimləməsi: Cushing sindromu və aldosteronizm kimi xəstəliklərdə, hormon istehsalını tənzimləyən dərmanlar istifadə edilə bilər. Bu dərmanlar hormonların çoxalmasının qarşısını alır.

4. Yaşam Tərzi Dəyişiklikləri: Böyrəküstü vəzi xəstəliklərində, pəhriz və həyat tərzi dəyişiklikləri, xüsusən də stressin idarə edilməsi, müalicənin effektivliyini artıra bilər.