Endokrin sonsuzluq

Endokrin Sonsuzluq – Endokrinoloq Şərhi

Endokrin sonsuzluq qadınlarda yumurtalıq funksiyasının pozulması nəticəsində yaranan reproduktiv problemləri ifadə edən ümumi termindir. Bu vəziyyət endokrinoloq tərəfindən araşdırılmalı və müalicə edilməlidir, çünki qadınlarda sonsuzluğun 30-40%-i endokrin səbəblərlə bağlıdır.

Endokrin Sonsuzluğun Əsas Səbəbləri

• Hipotalamo-hipofizar disfunksiya – kəllə və döş qəfəsi travmaları, zonanın şişləri, hiperprolaktinemiya nəticəsində yumurtalıq funksiyasının pozulması.
• Yumurtalıq və böyrəküstü vəzi mənşəli hiperandrogeniya – kişi hormonlarının yüksəkliyi, polikistoz yumurtalıqlar sindromu (PCOS), hirsutizm, aybaşı pozğunluğu.
• Qalxanvari vəzinin funksiyasının pozulması – hipotireoz və toksik urun zamanı anovulyasiya və ikincili hiperprolaktinemiya.
• Estrogen və progesteron defisiti – endometriumun yetərsiz hazırlanması və hamiləliyin sona çatdırıla bilməməsi.
• Ağır somatik xəstəliklər – sirroz, hepatit, vərəm, autoimmun və sistem xəstəlikləri, müxtəlif bədxassəli şişlər.
• Piylənmə və ya əksinə çəki defisiti – hormon balansına təsir edərək endokrin sonsuzluq yaradır.
• Rezistent yumurtalıqlar sindromu (Savaj sindromu) və vaxtından əvvəl menopauza.
• Cinsi xromosom mutasiyaları – hormonal çatışmazlıq və endokrin sonsuzluq.

Simptomlar

Əsas simptomlar: hamiləliyin baş verməməsi, aybaşı tsiklində pozğunluqlar, anovulyator aybaşı, döşdən süd gəlməsi (hiperprolaktinemiya), hirsutizm, akne, saç tökülməsi, piylənmə və arterial təzyiq dəyişkənliyi.

Diaqnostika

Endokrinoloq pasienti ilkin olaraq anamnez və fiziki müayinəyə cəlb edir: boy, çəki, tüklənmə, süd vəziləri, ikincili cinsi əlamətlər, ginekoloq konsultasiyası. Daha sonra yumurtalıqların hormonal funksiyası laborator analizlər və ultrasəs monitorinqi ilə qiymətləndirilir. Progesteron və sidikdə preqnandiol səviyyəsi ovulyasiyanın olub-olmadığını təsdiqləyir.

Müalicə

Müalicə mərhələli şəkildə aparılır: endokrin vəzilərin funksiyasının normallaşdırılması (şəkərli diabet, piylənmə, böyrəküstü vəzilər, qalxanvari vəzilərin korreksiyası), lazım olduqda dominant follikul və ovulyasiyanın stimulyasiyası. Əksər hallarda hormonal müalicə effektiv olur, bəzi hallarda cərrahi müdaxilə və ya ekstrokorporal döllənmə (IVF) tələb olunur.

Profilaktika

Endokrin sonsuzluğun profilaktikası uşaq yaşlarından başlamalıdır: uşaq infeksiyaları, revmatizm, qripp və toksoplazma kimi xəstəliklərin qarşısını almaq, hipotalamo-hipofizar-yumurtalıq zəncirinin funksional pozuntularını korreksiya etmək vacibdir.